پاورقی :
> ماده ) قرار می‏گيرد و چنين وانمود می‏شود كه تمام دانشمندان غير مادی‏
ايده آليست می‏باشند .
ما برای آنكه خواننده محترم بهتر مورد استعمال اين دو كلمه ( ايده‏
آليسم و رئاليسم ) را دريابد و ضمنا از مغلطه‏هايی كه ممكن است به واسطه‏
معانی و اصطلاحات گوناگونی كه مخصوصا كلمه ايده آليسم در طول تاريخ به‏
خود گرفته مصون بماند ، معانی لغوی و اصطلاحی اين دو كلمه را مطابق آنچه‏
از مطالعه نظريات فلاسفه و از ترجمه دائره المعارف انگليسی برمی‏آيد شرح‏
می‏دهيم .
ايده‏آليسم : كلمه " ايده " ( idea ) اصلا يونانی است و معانی مختلفی‏
از قبيل ظاهر ، شكل ، نمونه و غيره از برايش ذكر شده است و از اصل‏
يونانی " ايده‏ئيو " كه به معنای ديدن است ، مشتق شده .
اول كسی كه در اصطلاحات فلسفی ، اين كلمه را به كار برده افلاطون است‏
كه به اعتبار يكی از معانی لغوی آن ( نمونه ) آن را در مورد يك سلسله‏
حقايق مجرده كه خود قائل بوده و امروز در ميان ما به نام " مثل افلاطونی‏
" معروف است ، استعمال كرده است .
افلاطون برای هر نوعی از انواع موجودات جهان ماده يك وجود مجرد عقلانی‏
كه افراد محسوسه آن نوع پرتو او و او نمونه كامل آن افراد است قائل است‏
و او را " ايده " - كه مترجمين دوره اسلامی " مثال " ترجمه كرده‏اند -
می‏خواند . افلاطون منكر وجود افراد محسوسه نيست ، بلكه وجود آنها را
متغير و جزئی و فانی می‏داند ، بر خلاف " ايده " يا " مثال " كه به‏
عقيده وی دارای وجود لا يتغير و كلی و باقی است .
در ميان مسلمين ، " اشراقيون " به مثل افلاطونيه معتقد بودند .
ميرفندرسكی در قصيده معروف خود اشاره به اين مطلب می‏كند آنجا كه می‏گويد
:

صورت زيرين اگر با نردبان معرفت
بر رود بالا همی با اصل خود يكتاستی
صورت عقلی كه بی‏پايان و جاويدان بود
با همه و بی‏همه مجموعه و يكتاستی

>