است ، به چه دليلی بعدش نباشد ، به چه دليلی قبلش نباشد ؟
معمولا در اين موارد قرآن دو گونه جواب میدهد و عجيب هم جواب میدهد .
يكی اينكه از نظر كلی وقتی به شكل تقويم و تاريخ سوال میكنند، میگويد بگو
اين علمی است در نزد خدا ، من هم نمیدانم دور است يا نزديك ( « أقريب
ام بعيد ») ولی میدانم كه چنين حقيقتی هست . آنچه برای دعوت شما لازم
است اين است كه بدانيد چنين حقيقتی هست ، اما تاريخش چه وقت است ،
اين وقت است يا آن وقت ، آن كه اثری در موضوع ندارد .
جواب ديگری كه میدهد براساس اين است كه هر كسی كه میميرد قيامتش
لااقل آغاز شده است . آيه عجيبی است ، میفرمايد : " « و يقولون متی هذا
الوعد »" میگويند اين وعده چه زمانی تحقق پيدا میكند " « ان كنتم »"
( ضمير جمع آورده است و مخاطب فقط پيغمبر نيست ) ای مسلمانان ، ای
پيغمبر و همه اتباعت ! اگر راست میگوييد تاريخ دقيقش را برای ما معين
كنيد . میگويد بگو علم آن در نزد خداست و من فقط نذيری آشكار هستم ، من
اعلام خطركننده هستم ، من دقيقا میدانم كه هست ، ولی كی ، با خداست .
بعد بلافاصله میفرمايد ( در ميان اين آيات ، تنها آيهای است كه در
ابتدای آن " قل " نيست ، چون دنباله آيه پيش است ) : " « فلما رأوه
زلفه سيئت وجوه الذين كفروا و قيل هذا الذی كنتم به تدعون »" چون آن
را نزديك ديدند ، چهره اين كافران ( از كمال ناراحتی ) زشت شد و به
آنها گفته شد اين است همان كه میخواستيد . از يك طرف صحبت آينده است
كه [ قيامت ] در چه زمانی است ، يكدفعه قرآن میگويد كه " وقتی آن را
نزديك ديدند " . مفسرين در توجيه اين آيه عجيب در حيص و بيص
|