می‏خواست بگويد آتش بر گل شرافت دارد ، اصل من بر اصل او شرافت دارد .
" « فبای الاء ربكما تكذبان »" پس اصل خلفت شما هم روی حساب بوده ،
به چه نعمت از نعمتهای پروردگار تكذيب می‏كنيد ؟
" « رب المشرقين و رب المغربين فبای الاء ربكما تكذبان »" در قرآن‏
در بعضی جاها مشرق و مغرب ذكر شده ( « و الله المشرق و المغرب ») (1)
، در بعضی جاها " مشارق و مغارب " ذكر شده ، يعنی مشرقها و مغربها ، و
در بعضی جاها " مشرقين و مغربين " ذكر شده ، دو مشرق و دو مغرب . اين‏
امر قهرا سؤالی را برانگيخته كه آيا يك مشرق و مغرب است آن طور كه در
بعضی از آيات تعبير اين جور است ؟ يا دو مشرق و دو مغرب است اين طور
كه در آيه سوره الرحمن است ؟ يا نه ، مشرقها و مغربهاست آن طور كه در
سوره " الصافات " است ( « رب المشارق ») ( 2 ) ؟ حال اگر بگوييم كه‏
مشرقها و مغربها هست ، مقصود از " مشرقها و مغربها " چيست ؟
درباره اين ( مطلب ) وجوهی ذكر كرده‏اند . بعضی گفته‏اند آن كه در قرآن‏
دارد مشرقها و مغربها ، اشاره به اين است كه تنها زمين نيست كه خورشيد
بر آن طلوع و از آن غروب می‏كند . به حسب " هيئت " قديم فقط زمين بود
كه خورشيد بر او طلوع و از او هم غروب می‏كرد ، ولی حالا معلوم شده كه اين‏
طور نيست ، مثل زمين زمينهايی وجود دارد كه آنها هم شب و روز دارند و
خورشيد بر آنها طلوع و غروب می كند ، بعضی گفته‏اند نه ، به اعتبار خود
زمين است ، چون در ايام سال خورشيد هر روزی از يك نقطه طلوع می‏كند و در
نقطه ديگر غروب می‏كند ، زيرا يا روز بلند می‏شود و شب كوتاه يا برعكس .
مثلا اگر اول فروردين و به

پاورقی :
. 1 بقره / . 115
. 2 الصافات / . 5