است : كسانی كه از مقام پروردگار بترسند . تعبير اين نيست : كسانی كه‏
از پروردگار بترسند . " از پروردگار بترسند " يك معنای اعمی است . از
چه چيز پروردگار بترسند ؟ كسانی كه از عقاب پروردگار هم می‏ترسند باز از
پروردگار می‏ترسند ، اما " كسانی كه از مقام پروردگار بترسند " ( مقام‏
يعنی جايگاه ، مرتبه ) معنی ديگری دارد و در آن ، مفهوم معرفت خوابيده‏
است . كسانی كه خدا را می‏شناسند و مرتبة الوهيت را درك می‏كنند و چون‏
مرتبه الوهيت را درك می‏كنند در آنجا احساس عظمت می‏كنند و در غير
پروردگار ( از خود و هر چه هست ، ماسوای پروردگار ) احساس حقارت‏
می‏كنند ، درواقع كسانی كه به عظمت الهی پی می‏برند و خشيت و خوف آن‏
عظمت ، هيبت الهی در دل آنها جا دارد ، برای اينها دو بهشت است . ولی‏
قرآن هيچ توضيح نمی دهد كه آن دو بهشت چگونه دو بهشتی است .
مفسرين درباره اين دو بهشت احتمالاتی داده‏اند كه شايد از همه آنها
معقولتر اين است كه بهشتی روحانی و بهشتی جسمانی . بهشت جسمانی يعنی‏
بهشتی كه اولا جسم است مانند همين دنيا ، البته با اين تفاوت كه جسم آن‏
جهان با جسم اين جهان متفاوت است . اين مطلب را امروز مخصوصا بايد
توضيح بدهيم .
ازجمله ضروريات دين مقدس اسلام و از ضروريات قرآن اين است كه معاد ،
جسمانی است . يعنی چه معاد جسمانی است ؟ كسانی كه قائل به معاد هستند
دو گروهند : بعضی معاد را صرفا روحانی می‏دانند ، يعنی معتقدند كه انسان‏
بعد از اينكه می‏ميرد روحش باقی است و جسمش فانی می‏شود و روحش هم كه‏
باقی است به معنی اين است كه جوهر روح انسان همان قدرت عقل انسان و
علم انسان است . آن جوهر عقلی علمی در انسان باقی می‏ماند باقی می‏ماند و
تا ابد هم همان باقی است و اگر انسان در