هدايت و ابلاغ دعوت . اگر اين نعمت ، قدردانی و حق شناسی بشود خداوند
موجبات بهرهمند شدن از آن را بهتر برای مردم فراهم میكند و اگر نسبت به
اين نعمت حق ناشناسی بشود ، عذاب الهی در اين مورد شديدتر است چون خود
نعمت ، نعمت بزرگتری است .
در اينجا بايد مطلب ديگری را اضافه كنيم كه ظاهرا در آيات گذشته اين
مطلب را ذكر كردهايم و آن اين است كه در ابتدا مشكل به نظر میرسد كه
انسان بتواند تصور كند كه ميان اعمال و خوبی و بدی انسانها با حوادث و
جريانات كلی عالم ارتباطی باشد ، يعنی اينها چيزهايی است كه حتی از حد
علوم عادی بشر خارج است . بعد از ارشاد و هدايت انبياء ، علم و فلسفه
بشر میتواند به اينها نزديك بشود . ممكن است انسان اين طور خيال كند كه
اين اوضاع و احوال عالم كه دارد میگردد ، نسبت به بشرها به تعبير امروز
بیتفاوت است كه بشرها خوب باشند يا بد . حال اگر هم در آخرت عكس
العملی هست ، در دنيا عالم هيچ گونه عكس العملی نسبت به خوبيها و
بديهای بشر ( يعنی جامعه بشريت ، اينها تابع حكم يك فرد نيست ، حكم
عموم است ) ندارد . افراد جامعه بشر خوب باشند يا بد ، اوضاع و احوال
عالم عكس العملی در مقابل آن نشان نمیدهد . شايد افكار اغلب مردم ساده
يا افرادی كه كمی مادی فكر میكنند همين طور باشد كه دنيا جريانی خودش
برای خودش دارد ، حال همه مردم روی زمين صالح و متقی و درستكار و موحد و
خداپرست و عادل باشند اوضاع عالم كار خودش را میكند ، همه مردم كافر و
مشرك باشند ، به يكديگر ظلم و تعدی كنند و فسق و فجور در ميانشان باشد
باز عالم كار خودش را همان طوری كه بايد ، انجام میدهد ، نسبت به بشر
بیتفاوت است ، و اگر بشر مجازاتی بايد ببيند يا پاداشی میخواهد بگيرد ،
در آخرت خواهد بود .
|