پاورقی : . 1 ج / 3 ص . 439
كجاست كه در آنجا نور خدا نباشد ، و مگر میشود نور خدا در جايی باشد و
آگاهی و شعور و ادراك در آنجا نباشد ؟ البته هر موجودی ادراك و شعور و
آگاهیاش به آن درجه وجودی خودش بستگی دارد .
بنابراين وقتی كه ما میگوييم جمادات حيات ندارند راست میگوييم ،
نمیخواهيم بگوييم جمادات حيات دارند به آن معنا كه نباتات حيات دارند
، نه ، نباتات حياتی دارند ، حيوانات حيات عالیتری دارند و انسان
حيات عالیتر و كاملتری دارد در اين رو ، و در اين رو جمادات هيچ حياتی
ندارند ، ولی در آن روی ديگر جمادات هم دارای نوعی حيات و بينش و
دانش و آگاهی هستند و اين حقيقتی است كه قرآن به ما آموخته است :
« الم تر ان الله يسبح له من فی السموات و الارض و الطير صافات كل قد
علم صلاته و تسبيحه ».
عرض كردم راجع به اين " الم تر " بعضی گفتهاند يعنی " الم تعلم "
آيا نمیدانی ؟ كه منظورشان اين بوده كه تسبيح را به زبان حال بدانند ،
ولی مرحوم فيض در تفسير صافی ( 1 ) از يك مرد بزرگی نقل میكند كه در
اينجا مخاطب شخص پيغمبر است ، به پيغمبر میگويد : " آيا شهود نكردی ؟
" يعنی تو كه اينها را به شهود درك كردی .
" « الم تر ان الله يسبح له من فی السموات و الارض »" [ آيا شهود
نكردی كه ] خدا را تسبيح میكند هر كه در آسمانهاست و هر كه
پاورقی : . 1 ج / 3 ص . 439 |