ثنای الهی نظير اقرار به توحيد است كه مجموع نفی و اثبات است ، وقتی‏
می‏گوييم " لا اله الا الله " نفی می‏كنيم معبوديت غير را و اثبات می‏كنيم‏
ذات او را . ثنای الهی هم هميشه نفی است و اثبات ، نفی‏اش همين است :
منزه است از . . . ، ولی " حمد " توصيف پروردگار است به صفات‏
اثباتی ، او را ستايش می‏كنم كه همه نعمتها از اوست ، همه كمالات از
اوست و به او برمی‏گردد ، او به هر چيزی داناست : " « بكل شی‏ء عليم
" ، بر هر چيزی تواناست : " « و هو علی كل شی‏ء قدير »" ، او سميع‏
است ، او بصير است ، او حی است ، او قيوم است ، او ملك است ، او
مؤمن است ، مهيمن است ، عزيز است ، جبار است ، متكبر است ( 1 ) .
اين صفات اثباتی . پس ما با يك " سبحان ربی العظيم و بحمده " ، يا
يك " سبحان ربی الا علی و بحمده " يك دنيا نقص را به نظر می‏آوريم و
می‏گوييم خدای ما از اينها منزه است ، و يك سلسله كمالات را [ به نظر
می‏آوريم و می‏گوييم ] خدای ما دارای چنين صفاتی است . در نماز وقتی سوره‏
توحيد را می‏خوانيم می‏گوييم : " « قل هو الله احد ، الله الصمد ، لم يلد
و لم يولد و لم يكن له كفوا احد »" هم صفات اثباتی در آن است و هم‏
صفات سلبی . بعد می‏گوييم : " « كذلك الله ربی » " چنان است پروردگار
من ، آن صفات كمالی اثباتی را دارد و من او را به آن صفات ستايش و حمد
می‏كنم . نقصی در او نيست ، اينكه فرزند داشته باشد ، فرزند چيزی باشد ،
مثل و مانند داشته باشد ، در او نيست " « كذلك الله ربی » " .
قرآن می‏گويد اين كار تسبيح و تحميد كه شما در اين شعور

پاورقی :
. 1 حشر 32 - . 34