اين موضوع بحث كرده‏ام . اكنون به تناسب اين سه آيه ، مقداری از اين‏
مطالب را عرض می‏كنم .
اين صورت اشكال ، و حال آنكه ما می‏بينيم قرآن تنها روی عمل تكيه‏
نمی‏كند ، روی عمل و ايمان هر دو تكيه می‏كند . می‏بينيد قرآن هميشه می‏گويد
: " « الذين امنوا و عملوا الصالحات » " آنان كه ايمان دارند ، و
عملشان صالح است . قرآن برای نيل بشر به سعادت ، نه به ايمان تنها اتكا
می‏كند كه بگويد اگر ايمانت درست بود ديگر اهل سعادت هستی ، عملت هر
چه بود ، بود و نه به عمل تنها تكيه می‏كند كه بگويد : " « الذين عملوا
الصالحات سواء امنوا او لم يؤمنوا »" می‏خواهد ايمان داشته باشند يا
ايمان نداشته باشند ، بلكه قرآن می‏گويد اعمان و عمل صالح هر دو .
البته عده‏ای هم بودند از آن طرف كه می‏گفتند عمل هيچكاره است و هر چه‏
هست ايمان است . در ميان خودمان هم هستند افرادی كه عمل را تحقير
می‏كنند و می‏گويند عمل در سعادت انسان اثر ندارد و فقط ايمان مؤثر است ،
عده‏ای هم از اين طرف می‏گويند بايد عمل اثر داشته باشد نه ايمان ، و
عجيب اين است كه مدعی هستند خود قرآن هم در بعضی آيات همين مطلب را
تأييد كرده است ، مگر خود قرآن نمی‏گويد : " « ان الله لا يضيع اجر
المحسنين »" ( 1 ) خدا كار نيكوكاران را ضايع نمی‏كند ، نمی‏گويد آن‏
نيكوكار مؤمن باشد يا نباشد و يا : " « انا لا نضيع اجر من احسن عملا »"
( 2 ) هر كسی كه كار خيری بكند ما اجرش را ضايع نمی‏كنيم .

پاورقی :
. 1 توبه / . 120
. 2 كهف / . 30